इतिहासांत देव कसो वागला तेंं नोंद करून बायबलांत आध्यात्मीक सत्य दितात. सुरवात सुरू जाता जेन्ना देवान मनशाकुळाक आपल्या प्रतिमे प्रमाण रचलो आनी मागीर पयल्या मनशांक तोंड दिवन येवन बळी दिवपाचो आशिल्ल्या एका विशिश्ट ‘तो’ विशीं उलयलो . उपरांत  ऋशी अब्राहमाच्या पुताच्या जाग्यार मेढराचो बळी आनी पास्काची इतिहासीक घडणूक . हीं पुर्विल्ल्या ऋग्वेदांक समांतर आसात जंय आमच्या पापा खातीर बळी दिवप गरजेचें आसता आनी पुरूसाच्या बलिदानाक लागून हें मेळटलें अशें उतर दितात . हीं आश्वासनां प्रभू जेजू क्रिस्ताच्या जिवितांत, शिकवणेंत, मरणांत आनी पुनर्जल्मांत (येशू सत्संग) पुराय जालीं. आश्वासनां आनी तांचीं पूर्णताय इतिहासीक आसात. देखून बायबलाचेर आध्यात्मीक सत्य दिवपाचो विस्वास दवरपाखातीर तो इतिहासीक नदरेनय विस्वासांत घेवपासारको आसूंक जाय. हाका लागून आमकां आमच्या प्रस्नाचेर व्हरतात: बायबल इतिहासीक नदरेन विस्वासांत घेवपासारकें आसा? आमकां कशें कळटलें?

बायबलांतलो मजकूर (उतर) काळा प्रमाण बदलला काय ना हें विचारून आमी सुरवात करतात. बायबल इतलें पुर्विल्लें आशिल्ल्यान हो प्रस्न उप्रासता. बायबल तयार करपी जायतीं पुस्तकां आसात आनी निमाणीं पुस्तकां सुमार दोन हजार वर्सां आदीं बरयल्लीं. मदल्या चडशा शेंकड्यांनी छापखानो, छायाप्रत मशीन वा प्रकाशन कंपनी नात. देखून जशो जशो भासो मेल्यो आनी नवी भास निर्माण जाली, जशीं जशीं साम्राज्यां बदलत गेलीं आनी नवी सत्ता निर्माण जाली तशीं तशीं हीं पुस्तकां हातांतल्यान, पिळगे पिळगेंतल्यान नकल जातालीं. मूळ हातबरपां खूब आदीं ना जाल्ल्यान आयज बायबलांत जें वाचतात तें मूळ लेखकांनी प्रत्यक्षांत खूब आदीं बरयल्लें हें आमकां कशें कळटलें? आयज आमी जें वाचतात तें खूब आदल्या काळांतल्या मूळ बरपावळीं परस वेगळें काय सारकें आसा हें कळपाक कसलोय ‘शास्त्रीय’ मार्ग आसा?

पाठ्य समिक्षेचीं तत्वां

हो प्रस्न खंयच्याय पुर्विल्ल्या बरपावळी बाबतीन सारको. पुर्विल्ल्या भूतकाळांतलीं सगळीं बरपावळ काळाप्रमाण सांबाळून दवरपाची प्रक्रिया सकयल दिल्ल्या आकृतींतल्यान दाखयल्या, जाका लागून आयज तीं वाचूंक मेळटात. ह्या आकृतींत इ.स.प.५०० वर्सा बरयल्ल्या पुर्विल्ल्या दस्तावेजाचें एक उदाहरण दाखयलां (ही तारीख फकत उदाहरण म्हणून वेंचून काडल्या).

मूळ अनिश्चीत काळा खातीर टिकना, देखून तो कुसचे पयलीं, वचचे पयलीं वा नश्ट जावचे पयलीं ताची हातबरप (MSS) प्रत तयार करतात (पयली प्रत). लेखक नांवाच्या वेवसायीक वर्गान ही प्रत केल्ली. जशी जशीं वर्सां वतात तशीं तशीं प्रतींच्यो प्रती तयार जातात (दुसरी प्रत आनी  तिसरी प्रत). कांय वेळार एक प्रत सांबाळून दवरतात जी आयज लेगीत अस्तित्वांत आसा (तिसरी प्रत). आमच्या उदाहरणांत आकृतींत ही सद्याची प्रत इ.स.५०० वर्सा प्रत केल्ली. हाचो अर्थ ह्या दस्तावेजाच्या मजकूराची स्थिती आमकां कळपाक शकता ती सगळ्यांत पयलीं फकत इ.स.५०० वर्साची आनी उपरांतची सगळी हातबरपां ना जाल्ल्यान. इ.स.प.५०० ते इ.स.५०० मेरेनचो १००० वर्सांचो काळ ( आकृतींत x अशें लेबल लायिल्लें) हो काळ ह्या काळांतली सगळीं हातबरपां नाशिल्ल्यान आमी प्रती तपासूंक शकनात. देखीक, जर पयल्या प्रतींतल्यान दुसरी प्रत केल्ली तेन्ना प्रत करपांत बदल केल्ले आसत जाल्यार, आतां हे दोनूय दस्तावेज एकामेकां आड तुळा करपाक उपलब्ध नाशिल्ल्यान आमी ते सोदून काडूंक शकचे नात. सद्या अस्तित्वांत आशिल्ल्या प्रतीं पयलींचो हो काळ (x काळ) अशे तरेन मजकूर अनिश्चिततायेचो अंतर आसता. ताका लागून, मजकूर विस्वासपात्रते विशींच्या आमच्या प्रस्नाक जाप दिवपी एक तत्व म्हणल्यार हें अंतर x जितलें ल्हान आसतलें तितलोच आमी आमच्या आर्विल्ल्या काळामेरेन दस्तावेज अचूकपणान सांबाळपाचेर चड विस्वास दवरूं येता , कारण अनिश्चिततायेचो काळ उणो जाता.

चड करून एका दस्तावेजाची एकापरस चड हातबरप प्रत आयज अस्तित्वांत आसात. समजा आमचे कडेन अशीं दोन हातबरपांच्यो प्रतीं आसात आनी तातूंतल्या दरेकाच्या एकाच विभागांत आमकां फुडलें वाक्यांश मेळटा (उदाहरणाच्या निमतान म्हाका इंग्लीशींत आसा, खरें हातबरप ग्रीक, लॅटीन वा संस्कृत सारकिल्ल्या पुर्विल्ल्या भाशेंत आसतली):

मूळ बरप एक तर जोना विशीं बरयल्लें वा जॉन विशीं बरयल्लें , आनी ह्या हातबरपांतल्या दुसऱ्या हातबरपांत प्रत त्रुटी आसा. खंयच्या एकांत त्रुटी आसा? उपलब्ध आशिल्ल्या पुराव्यांवयल्यान तें थारावप खूब कठीण.

आतां समजा आमकां सकयल दाखयल्ले प्रमाण आनीक दोन हातबरपाच्यो प्रती मेळ्ळ्यात:

आतां खंयच्या हातबरपांत त्रुटी आसा हें निश्कर्श काडप सोंपें जाता. तीच चूक तीन फावटीं परत परत करचे परस, एकदां केल्ली चूक जावपाची चड शक्यताय आसा, देखून MSS #2 कडेन प्रत त्रुटी आसपाची शक्यताय आसा, आनी लेखक जॉन न्हय तर जोना विशीं बरयतालो .

हें सादें उदाहरण मजकूर विस्वासाची चांचणी करपाक वापरिल्लें दुसरें तत्व दाखयता: जितलीं चड अस्तित्वांत आशिल्लीं हातबरपां उपलब्ध आसात, तितलेंच चुको सोदून काडप आनी दुरुस्त करप आनी मूळ उतरां थारावप सोंपें जाता .

अस्तंतेच्या व्हड पुस्तकांची पाठ्य समिक्षा

बायबलाची मजकूर विस्वासपात्रताय थारावपाक आमचे कडेन दोन निर्देशक आसात:

1. मूळ रचना आनी आदल्या सद्याच्या हातबरप प्रतींमदलो वेळ मेजप, आनी
2. सद्याच्या हातबरपाच्या प्रतींची संख्या मेजप.

हीं खंयच्याय पुर्विल्ल्या बरपावळीक लागू जातात देखून आमी बायबलांत तशेंच हेर पुर्विल्ल्या बरपावळीक दोनूय लागू करपाक फुडें वचूं येतात, जशें सकयल दिल्ल्या कोश्टकांनी केलां.

हे लेखक अस्तंती इतिहासांतल्या मुखेल अभिजात लेखकांचें प्रतिनिधित्व करतात – अस्तंती संस्कृतायेचे उदरगतीक आकार दिवपी बरपावळ. सरासरी 10-100 हातबरपांनी तीं आमकां मेळ्ळ्यांत जीं मूळ बरयल्या उपरांत फकत सुमार 1000 वर्सां उपरांत सावन सांबाळून दवरल्यात.

उदेंतेच्या व्हड पुस्तकांची पाठ्य समिक्षा

दक्षिण आशियांतल्या तत्वगिन्यानाची आनी इतिहासाची चडशी समजूत दिवपी पुर्विल्ल्या संस्कृत महाकाव्यांचेर आतां पळोवया. ह्या ग्रंथांमदीं महाभारत , हातूंत हेर गजालींवांगडा भगवद गीता आनी कुरुक्षेत्र झुजाचें विवरण आसा . महाभारताची उदरगत सद्याच्या बरयल्ल्या रुपांत इ.स.प.९०० च्या सुमाराक जाली अशें विद्वानांचें मत आसा, पूण अजूनय अस्तित्वांत आशिल्ले सगळ्यांत पोरने हातबरपाचे भाग इ.स.प. हैदराबादांतल्या उस्मानिया विद्यापिठाच्या ग्रंथालय संग्रहांत दोन हातबरपां प्रती आसात असो अभिमान बाळगितां, पूण ह्यो दोन फकत इ.स.१७०० आनी इ.स.१८५० वर्साच्यो – मूळ रचना उपरांत हजारांनी वर्सां उपरांत ( संदर्भ दुवो ). हातबरपाचीं प्रतीं मातशीं उसरां जाल्यांत अशेंच न्हय, तर भास आनी शैलींतल्या बदलांप्रमाण महाभारत हो एक लोकप्रिय ग्रंथ आशिल्लो हें मतींत घेतल्यार सद्याच्या हातबरपांच्या प्रतींमदीं मजकूरांत खूब व्हड प्रमाणांत फरक दिसून येता. पाठ्यविविधतायेचें मुल्यांकन करपी विद्वान महाभारताचेर बरयतात:

“भारताच्या राश्ट्रीय महाकाव्याक महाभारतांत आनीकय चड भ्रश्टाचार जाला. तो सुमार … २५० ००० ओळी. तातूंतली सुमार २६ ००० ओळी मजकूर भ्रश्टाचार (१० टक्के)” – (गेसलर, एन.एल.आनी डब्ल्यू.ई.निक्स. बायबलाची एक सामान्य परिचय. मूडी प्रेस. १९६८. पी ३६७)

दुसरें व्हड महाकाव्य रामायण , इ.स.प.४०० च्या सुमाराक रचलां अशें मानतात पूण सगळ्यांत आदली अस्तित्वांत आशिल्ली प्रत, नेपाळांतली , इ.स. रामायणाच्यो कितलेशोच हजार प्रती अस्तित्वांत आसात. हांचेमदीं खास करून उत्तर भारतांतल्या आनी दक्षिण भारतांतल्या/दक्षिण उदेंत आशियांतल्या मजकूरांत व्हड प्रमाणांत फरक आसा. अभ्यासकांनी ग्रंथांतल्या फरकांचेर आदारून हातबरपांचे 300 वेगवेगळ्या कुळांत गट केल्यात.

नव्या कराराची पाठ्य समिक्षा

आतां बायबलाच्या हातबरपांचो डेटा पळोवया. सकयल दिल्ल्या कोश्टकांत नव्या कराराच्यो सगळ्यांत पोरण्यो अस्तित्वांत आशिल्ल्या प्रतींची वळेरी दिल्या. तांच्या दरेकाक नांव दिल्लें आसा (सादारणपणान हातबरप सोदून काडपी मनशाच्या नांवावयल्यान)

नव्या कराराच्या हातबरपांची संख्या इतली व्हड आसा की तीं सगळीं एका कोश्टकांत सांगप अशक्य जातलें. ह्या अंकाच्या अभ्यासाक वर्सां घालून दिल्ल्या एका विद्वान म्हणटा तशें:

“आमचे कडेन आयज नव्या कराराच्या कांय भागांचीं 24000 परस चड एमएसएस प्रती अस्तित्वांत आसात… पुर्विल्ल्या काळांतल्या हेर खंयचोच दस्तावेज अशा आंकड्यां कडेन आनी प्रमाणपत्रा कडेन लेगीत वचपाक सुरवात करीना. ताचे तुळेन होमर हाणें बरयल्लो ILIAD 643 MSS कडेन दुसरो आसा जो अजूनय तिगून आसा” (McDowell, J. Evidence That Demands a Verdict. 1979. p. 40)

ब्रिटीश संग्रहालयांतलो एक मुखेल अभ्यासक हाका पुरावो दिता:

“प्रधान ग्रीक आनी रोमन लेखकांचो खरो मजकूर तांचे कडेन सारकोच आसा अशें विद्वान समाधान मानतात … तरी लेगीत तांच्या बरपावळीं विशीं आमचें गिन्यान फकत मुठीभर एमएसएसचेर आदारून आसता जाल्यार एनटीच्या एमएसएसांची गणना … हजारांनी जाता” (केनयन, एफजी -ब्रिटीश म्युझियमाचे आदले संचालक- आवर बायबल आनी पुर्विल्ले हातबरप. १९४१ पृष्ठ २३)

आनी ह्या हातबरपांचो म्हत्वाचो आंकडो अत्यंत पुर्विल्लो आसा. नव्या कराराच्या आदल्या दस्तावेजां विशीं म्हजे कडेन एक पुस्तक आसा. प्रस्तावना अशी सुरवात जाता:

“ह्या पुस्तकांत नव्या कराराच्या आदल्या ६९ हातबरपांचीं प्रतिलिपी दिल्यांत…दुसऱ्या शेंकड्याचे सुरवेक ते चवथ्या शेंकड्याचे सुरवेक (इ.स. १००-३००) … तातूंत नव्या कराराचो सुमार २/३ ग्रंथ आसा” (पी. कम्फर्ट, “द टेक्स्ट ऑफ द अर्लीस्ट न्यू टेस्टमेंट ग्रीक हातबरप”. प्रस्तावना पृ. १७. २००१ ) )

हें म्हत्वाचें कारण हीं हातबरपां सुरवेच्या काळासावन आयल्यात, जेन्ना सुवार्तेचे अनुयायी सरकारांत सत्तेर नाशिल्ले, पूण ताचे बदला रोमन साम्राज्यान तांचो खर छळ केलो. दक्षिण भारतांत, केरळांत सुरवातेचो हो काळ आयलो आनी हांगाय सुरवातेच्या अनुयायांचो समाज केन्नाच सत्तेचे स्थितींत नाशिल्लो, जाचे वरवीं राजा हातबरपांत घुस्पागोंदळ करपाक शकतालो. सकयल दिल्ल्या आकृतींत बायबलांतलो नवो करार ज्या हातबरपांचेर आदारिल्लो आसा, तांची काळरेखा दाखयल्या.

ह्या सगळ्या हजारांनी हातबरपांमदीं अदमासीत ग्रंथांतलो फरक फकत

“20000 मदीं 400 ओळीं.” (गेसलर, एन.एल.आनी डब्ल्यू.ई.निक्स. बायबलाची एक सामान्य वळख. मूडी प्रेस. १९६८. पृष्ठ ३६६)

अशे तरेन ह्या जायत्या हातबरपांत हो ग्रंथ ९९.५% प्रमाणांत दिसून येता.

पोरन्या कराराची पाठ्य समिक्षा

पोरन्या करारांत – हिब्रू वेदांतय तें चडशें सारकें आसा. पोरन्या कराराचीं ३९ पुस्तकां इ.स.प.१५०० – ४०० ह्या काळांत बरयल्लीं. हें सकयल दिल्ल्या आकृतींत दाखयलां जेन्ना तांच्या बरपावळीचो काळ काळ रेशेचेर बार म्हणून दाखयला. आमचे कडेन पोरन्या करारा खातीर हातबरपांचे दोन कुटुंब आसात. हातबरपांचें पारंपारीक कुटुंब म्हळ्यार मॅसोरेटिक ग्रंथ आसून तांची नक्कल इ.स. पूण १९४८ वर्सा पोरन्या कराराच्या हातबरपांचो आनीक एक कुटुंब मेळ्ळो जो खूब पोरनो – इ.स.प.२०० वर्साचो आनी मरण दर्या (डॅड सी) ग्रंथ (डीएसएस) ह्या नांवान वळखतात. हातबरपांचे हे दोन कुळ आकृतींत दाखयल्यात. अजापाची गजाल म्हळ्यार काळांत सुमार 1000 वर्सां वेगळीं आसलीं तरी तांचेमदले फरक ल्हान ल्हान आसात. जशें एका विद्वान तांचेविशीं सांगलां:

‘ह्यो [डीएसएस] मॅसोरेटिक मजकूराची अचूकतायेची खात्री करतात … मेल्ल्या दर्याच्या ग्रंथांत शुध्दलेखन आनी व्याकरणांत फरक आशिल्ल्या कांय प्रसंग सोडल्यार, दोनूय अजापीत करपी सारके आसात’ (एम.आर.नॉर्टन, मॅन्युस्क्रिप्ट्स ऑफ द ओल्ड टेस्टमेंट इन द ऑरिजिन ऑफ द बायबल, १९९२)

जेन्ना आमी हाची तुळा, देखीक, रामायणांतल्या ग्रंथांतल्या बदलाकडेन करतात , तेन्ना पोरन्या कराराच्या ग्रंथाची स्थायित्व फकत उल्लेखनीय आसा.

निश्कर्श: बायबल मजकूरांतल्यान विस्वासांत घेवपासारकें आसा

तर ह्या डेटा वयल्यान आमी कितें निश्कर्श काडूंक शकतात? खात्रीन उण्यांत उणें आमी वस्तुनिश्ठपणान मेजूंक शकतात तातूंत (उपरांत आशिल्ल्या एमएसएसांची संख्या, मूळ आनी सगळ्यांत आदल्या सद्याच्या एमएसएस मदलो काळ आनी हातबरपां मदल्या मजकूरांतल्या फरकाची मापां) बायबलाची हेर खंयच्याय पुर्विल्ल्या ग्रंथापरस खूब चड प्रमाणांत सत्यापीत जाता. पुरावो आमकां ज्या निवाड्याक धक्को दिता ताचो सारांश सकयल दिल्ल्या प्रमाणें करूं येता:

“नव्या कराराच्या परिणामी मजकूराचेर संशयवादी जावप म्हणल्यार शास्त्रीय पुर्विल्ल्या काळाक सगळ्यांक अस्पश्टतायेंत घुसपाक दिवप, कारण पुर्विल्ल्या काळांतल्या हेर खंयच्याच दस्तावेजांक नव्या कराराइतलें ग्रंथसंग्रहाचे नदरेन प्रमाणीत ना” (मॉंटगोमरी, हिस्ट्री अँड क्रिस्तांव धर्म . १९७१. पृ.२९)

तो म्हणटा तें म्हणल्यार, सुसंगत जावंक, बायबलाच्या मजकूर विस्वासपात्रतेचेर दुबाव घेवपाचें थारायल्यार आमी सामान्यपणान इतिहासा विशीं आमकां खबर आशिल्लें सगळेंच उडोवंक शकतात – आनी हें खंयच्याच माहिती इतिहासकारान केल्लें ना. बायबल हें एक विस्वासांत घेवपासारकें पुस्तक.